ХҮҮХДИЙН УРАН ЗОХИОЛ №1
Хүүхдийн уран зохиол нь хүүхэд насны ойлголттой адил нийгмийн бүтээл бөгөөд цаг хугацааны явцад тасралтгүй өөрчлөгдсөөр байдаг. Энэ нь хүүхдэд зориулан бичигдсэн бүтээлүүд болон хүүхдүүд өөрсдөө сонгон унших болсон бүтээлүүдийг хамардаг. Хүүхдийн уран зохиол ба насанд хүрэгчдийн уран зохиолын зааг тун бүдэг. Жон Роу Таунсенд нэгэнтээ “Хүүхдийн номыг тодорхойлох хамгийн бодитой арга бол хэвлэлийн газрын хүүхдийн номын жагсаалтад багтсан эсэхийг харах явдал” хэмээн өгүүлсэн байдаг.
Орчин үеийн хэвлэн нийтлэгчид энэ ялгааг улам бүр бүдгэрүүлж байна. Жишээлбэл, Maurice Sendak-ийн Outside Over There (1981) нь хүүхдэд зориулсан зурагт номын хэлбэртэй боловч насанд хүрэгчдэд ч чиглэгдсэн байдлаар хэвлэгдсэн. Мөн J.K. Rowling-ийн Harry Potter цуврал нь насанд хүрэгчид болон хүүхдэд зориулсан хувилбаруудтай бөгөөд тэдгээрийн ялгаа нь зөвхөн хавтасны загварт л оршдог.
Анхандаа ардын үлгэр, домгууд хүүхдэд зориулагдсан зүйл биш байсан ч XIX зууны эхэн үеэс хойш хүүхдийн уран зохиолын үндсэн хэсэг болжээ. Харин XVII-XVIII зуунд хүүхдэд зориулагдан бичигдэж, тухайн үедээ түгээмэл уншигдаж байсан номууд өнөөдөр түүхэн хүүхдийн уран зохиолд тооцогдох болж, ихэвчлэн судлаачид л уншдаг болжээ.
Хүүхдийн уран зохиолыг үргэлжид насанд хүрэгчид бичиж, зурагжуулж, хэвлэж, худалдаалж, хүүхдүүдэд зориулан өгч ирсэн. Ерөнхийдөө энэ төрлийн уран зохиолыг хэн бүтээснээс илүү хэнд зориулагдсан нь илүү чухалд тооцогддог. Гэхдээ хүүхэд эсвэл өсвөр насныхан өөрсдөө зохиосон уран зохиолын бүтээлүүд ч бий. Жишээлбэл, Daisy Ashford-ийн The Young Visiters (1919) болон Anne Frank-ийн Het Achterhuis (1947, The Diary of a Young Girl, 1952) зэрэг нь энэ дүрмээс гажсан онцгой тохиолдлууд гэж ойлгож болох юм.
Олон алдартай хүүхдийн зохиолчид хүүхэд байхдаа гэр бүлийнхээ дунд жижиг хэвлэл, бичвэрүүд бүтээж байсан бөгөөд Louisa May Alcott, Lewis Carroll зэрэг зохиолчид бага насныхаа зохиолуудыг хожим хүүхдийн уран зохиол болгон хэвлүүлж байжээ. Ихэвчлэн хүүхдийн уран зохиол нь тодорхой нэг хүүхэд эсвэл хүүхдүүдийн бүлэгтэй харилцан ажилласнаар бий болдог. Жишээлбэл, James Barrie нь Lewelyn Davies овгийн хөвгүүдтэй нөхөрлөсний үр дүнд Peter Pan, or The Boy Who Would Not Grow Up (1904) жүжиг болон Peter and Wendy (1911) зохиолыг туурвижээ. Мөн A. A. Milne өөрийн хүү Christopher Robin-д зориулан ярьж өгдөг байсан үлгэрүүдээ Winnie-the-Pooh (1926) болгон хэвлүүлсэн байдаг.
Хэдийгээр хүүхдийн уран зохиолын гол зорилтот уншигч нь хүүхдүүд боловч тэдгээр бүтээлийг зөвхөн хүүхдүүдэд зориулсан гэж үзэх нь учир дутагдалтай. Учир нь эцэг эх, багш, номын санчид гэх мэт насанд хүрэгчид хүүхдэд тохиромжтой номыг сонгон өгдөг. Хүүхдийн номыг ихэвчлэн насанд хүрэгчид худалдаж авдаг тул тэдгээр бүтээлүүд нь хүүхдийн сонирхлоос гадна томчуудын хүсэл, таашаалд нийцсэн байдаг. Ялангуяа зурагт ном, бүлэг зохиолын хувьд насанд хүрэгчид хүүхдэд уншиж өгдөг учраас энэ хоёр талын уншигчийн онцлог ихээхэн харагддаг.
Зөвхөн хямд үнэтэй карман хэвлэлүүд гарч эхэлснээс хойш өсвөр насныхан, зарим тохиолдолд бага насны хүүхдүүд өөрсдөө ном сонгох боломжтой болжээ. XIX зууны сүүлч хүртэл нийтийн боловсрол, үнэгүй номын сангууд хөгжөөгүй байсан тул хүүхдийн уран зохиолыг голчлон дунд болон дээд давхаргынхан л уншдаг байв.
Хүүхдийн ном нь бичигдсэн үеийнхээ нийгмийн үзэл суртал, хүүхдийн талаарх ойлголтыг тусгасан байдаг. Тиймээс хүүхдийн уран зохиол ихэвчлэн хүүхдийн сонирхож болох сэдвээс илүүтэй насанд хүрэгчдийн санаа зовнилыг илэрхийлэх нь элбэг.
Хүүхдийн уран зохиолын хөгжлийн үндэс нь тухайн нийгэм хүүхдийг бие даасан уншигчийн бүлэг гэж хүлээн зөвшөөрөхөөс эхэлнэ. Дундад зууны үед шашны сургаалын болон ёс зүйн номнууд баян айлуудын дунд түгсэн байв. Johannes Gutenberg-ийн XV зууны хэвлэх технологийн хөгжлөөс өмнө Англид хүүхдийн ном байгаагүй гэж Harvey Darton тэмдэглэсэн байдаг.
XIX зуунд Лондонгийн номын худалдаачин John Newbery хүүхдийн уран зохиолыг байнгын, ашигтай бизнес болгон хөгжүүлж, олон ном хэвлэж байсан нь энэ салбарын тогтвортой хөгжлийн эхлэл болжээ. ХХ зуунд A. A. Milne-ийн “Winnie-the-Pooh” (1926), Beatrix Potter-ийн “The Tale of Peter Rabbit”, Maurice Sendak-ийн “Where the Wild Things Are”, J. K. Rowling-ийн “Harry Potter and the Sorcerer’s Stone” зэрэг номууд хүүхдийн уран зохиолын нэр хүндийг өсгөсөн билээ.
Хүүхдийн уран зохиол нь зөвхөн хүүхдэд зориулсан бус, насанд хүрэгчид ч гэсэн түүнийг уншиж, ойлгож, судлах нь түгээмэл үзэгдэл болсон. Эцэг эх, багш, номын санч нар хүүхдэд тохирсон номыг сонгох гол чиглүүлэгчид болж, хүүхдийн уран зохиолыг хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэж байна.